Thành phố Vũng Tàu, với lợi thế đường bờ biển dài trên 30km dọc theo bờ biển Đông, từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành thủy sản tỉnh nhà. Nơi đây được thiên nhiên ưu đãi với ngư trường giàu tiềm năng, đồng thời sở hữu hệ thống cảng cá và các làng nghề truyền thống, cùng với sự cần cù, sáng tạo của cộng đồng ngư dân địa phương. Tuy nhiên, ngành thủy sản Vũng Tàu hiện đang đối diện với nhiều thách thức từ những tác động của biến đổi khí hậu, tình trạng cạn kiệt nguồn lợi thủy sản và áp lực cạnh tranh từ thị trường quốc tế. Nhận thức rõ điều này, thành phố Vũng Tàu đang nỗ lực từng bước thực hiện quá trình chuyển đổi, hướng tới xây dựng một ngành thủy sản phát triển bền vững, đảm bảo sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và công bằng xã hội.

Từ "biển bạc" đến tư duy "xanh hóa"

Trong nhiều thập kỷ, ngành thủy sản Vũng Tàu phụ thuộc chủ yếu vào khai thác tự nhiên. Những con tàu cá công suất lớn, ngư lưới cụ hiện đại đã mang về hàng trăm nghìn tấn hải sản mỗi năm, đóng góp không nhỏ vào kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Tuy nhiên, hệ lụy của việc khai thác quá mức dần lộ rõ: Nguồn lợi thủy sản suy giảm, nhiều loài cá biển đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, và môi trường biển bị tàn phá bởi rác thải nhựa, hóa chất độc hại.

Nhận thức được điều này, chính quyền và người dân Vũng Tàu bắt đầu thay đổi tư duy. Thay vì “vắt kiệt” biển cả, họ hướng đến nuôi trồng thủy sản – một hướng đi ít rủi ro hơn, mang lại giá trị kinh tế cao và thân thiện với môi trường. Từ năm 2020 đến nay, diện tích nuôi biển của thành phố tăng trung bình 8-10%/năm, tập trung vào các loài có giá trị như tôm hùm, cá mú, cá chẽm. Đặc biệt, mô hình nuôi biển công nghệ cao ứng dụng hệ thống lồng bè thông minh, thức ăn tự động và giám sát từ xa đang được nhân rộng, giúp giảm thiểu ô nhiễm và tăng năng suất.

Nhận thức sâu sắc về sự cần thiết của phát triển bền vững, Vũng Tàu đang nỗ lực xây dựng một nền nuôi trồng thủy sản theo hướng "xanh", giảm thiểu tối đa những tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội thông qua việc triển khai đồng bộ nhiều giải pháp quan trọng như quy hoạch bài bản các khu vực nuôi trồng,  giải tỏa vi phạm trong lĩnh vực nuôi trồng, ứng dụng công nghệ tiên tiến vào nuôi trồng, hướng dẫn khung lịch thời vụ khoa học cho các đối tượng nuôi trồng, khuyến khích nuôi biển đa dạng, không chỉ tập trung vào các loài thủy sản truyền thống như tôm và cá mà còn mở rộng sang các loài có giá trị kinh tế cao và thân thiện với môi trường…

Khai thác thủy hải sản xa bờ kết hợp với bảo vệ nguồn lợi thủy sản là các biện pháp đã và được Thành phố triển khai

Chống khai thác IUU – Cuộc chiến không khoan nhượng

Một trong những thách thức lớn nhất mà ngành thủy sản Việt Nam nói chung và Vũng Tàu nói riêng đang phải đối mặt là tình trạng "thẻ vàng IUU" (khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định) do Ủy ban châu Âu (EC) áp dụng từ năm 2017. "Thẻ vàng" này đã gây ra nhiều khó khăn cho hoạt động xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU – một trong ba thị trường tiêu thụ lớn nhất của Việt Nam – do các lô hàng bị kiểm soát chặt chẽ hơn về nguồn gốc và quy trình khai thác.

Với quyết tâm gỡ bỏ "thẻ vàng" và hướng tới phát triển bền vững, Vũng Tàu đã triển khai một loạt các biện pháp mạnh mẽ và quyết liệt.

Trước hết, thành phố đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) cho toàn bộ 100% tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên. Nhờ hệ thống này, các cơ quan chức năng có thể theo dõi sát sao hoạt động của tàu thuyền trên biển, kịp thời phát hiện và xử lý các trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển của các quốc gia khác.

Bên cạnh đó, Vũng Tàu đã thành lập tổ công tác liên ngành với sự tham gia của lực lượng biên phòng, hải quân và kiểm ngư. Tổ công tác này thường xuyên tổ chức các đợt tuần tra, kiểm soát hoạt động khai thác thủy sản trên biển, đảm bảo việc tuân thủ các quy định pháp luật và ngăn chặn các hành vi khai thác IUU.

Công tác tuyên truyền, vận động ngư dân cũng được đặc biệt chú trọng. Chính quyền và các cơ quan chức năng đã tích cực tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến các quy định về chống khai thác IUU và vận động ngư dân ký cam kết không vi phạm. Đến nay, đã có hơn 98% chủ tàu cá tại Vũng Tàu ký cam kết tuân thủ các quy định này, thể hiện sự đồng lòng và ý thức trách nhiệm của cộng đồng ngư dân trong việc chung tay gỡ bỏ "thẻ vàng" cho ngành thủy sản Việt Nam.

OCOP – “Đòn bẩy” nâng tầm thủy sản Vũng Tàu

Cùng với các hoạt động khai thác và nuôi trồng, Vũng Tàu đang đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm thủy sản thông qua Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Từ nguồn nguyên liệu tươi sống như cá và tôm, các doanh nghiệp và hợp tác xã trên địa bàn đã sáng tạo và chế biến thành nhiều sản phẩm đa dạng, mang đậm hương vị địa phương như nước mắm truyền thống, mắm ruốc, cá khô một nắng... Những sản phẩm này không chỉ được thị trường ưa chuộng mà còn trở thành món quà đặc trưng, hấp dẫn du khách khi đến với Vũng Tàu, góp phần quảng bá hình ảnh ẩm thực của thành phố biển.

Điển hình như Công ty CP Kproducts, địa chỉ tại 828/10/24 Bình Giã, Phường 11, TP. Vũng Tàu, với sản phẩm Cá nục kho riềng tự hào đạt chuẩn OCOP 4 sao. Nhờ tham gia chương trình OCOP, sản phẩm của Công ty đã mở rộng kênh phân phối, có mặt tại nhiều siêu thị lớn không chỉ trong tỉnh mà còn vươn ra các tỉnh thành khác trên cả nước.

Bảo vệ môi trường – Yếu tố sống còn

Trong hành trình hướng tới phát triển bền vững, Vũng Tàu luôn xác định bảo vệ môi trường là một yếu tố then chốt, không thể tách rời. Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng này, thành phố đã chủ động triển khai nhiều giải pháp "xanh" và thân thiện với môi trường trong lĩnh vực thủy sản.

Một trong những nỗ lực đáng ghi nhận là hoạt động thả rạn nhân tạo. Từ năm 2022 đến nay, Vũng Tàu đã thả xuống vùng biển ven bờ hơn 10.000 khối rạn bê tông. Mục tiêu của việc này là tạo ra các hệ sinh thái nhân tạo, phục hồi và gia tăng môi trường sống cho các loài hải sản. Những rạn nhân tạo này không chỉ cung cấp nơi trú ẩn, kiếm ăn và sinh sản cho các loài cá và sinh vật biển mà còn góp phần tái tạo nguồn lợi thủy sản tự nhiên. Kết quả khảo sát thực tế cho thấy một tín hiệu tích cực: mật độ cá và các loài sinh vật biển tại các khu vực thả rạn đã tăng đáng kể, từ 30 đến 40% chỉ sau 2 năm triển khai.

Bên cạnh đó, Vũng Tàu đã phát động mạnh mẽ phong trào “Biển không rác”, đặc biệt chú trọng đến việc thu gom và xử lý rác thải nhựa – một vấn đề nhức nhối đối với môi trường biển hiện nay. Phong trào này đã lan tỏa và thu hút sự tham gia tích cực của đông đảo cộng đồng, từ ngư dân trực tiếp hoạt động trên biển, học sinh, sinh viên đến các doanh nghiệp có trách nhiệm với môi trường. Chỉ riêng trong năm 2023, những nỗ lực chung này đã mang lại kết quả ấn tượng với hơn 50 tấn rác thải nhựa được thu gom từ các bãi biển và trực tiếp từ các tàu cá, góp phần làm sạch môi trường biển và bảo vệ hệ sinh thái.

Để quản lý hoạt động nuôi trồng một cách hiệu quả và giảm thiểu tác động đến môi trường, Vũng Tàu đang triển khai xây dựng các khu nuôi biển tập trung. Thay vì hình thức nuôi nhỏ lẻ, phân tán, thành phố đã quy hoạch 5 khu nuôi biển tập trung tại các địa điểm có tiềm năng như Long Sơn, Gò Găng và Bến Đình, với tổng diện tích lên đến 1.500 ha. Điểm đặc biệt của các khu nuôi tập trung này là việc được đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải hiện đại, đảm bảo nước thải từ các hoạt động nuôi trồng được xử lý đạt chuẩn trước khi thải ra môi trường, từ đó ngăn ngừa nguy cơ ô nhiễm môi trường xung quanh và bảo vệ các hệ sinh thái tự nhiên.

Hướng đến tương lai

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, ngành thủy sản Vũng Tàu đang từng bước chuyển mình theo định hướng phát triển bền vững, hiện đại và hội nhập quốc tế. Thành phố đã đặt ra những mục tiêu cụ thể và đầy tham vọng cho đến năm 2030. Theo đó, Vũng Tàu phấn đấu duy trì sản lượng khai thác thủy sản ở mức 230.000 – 250.000 tấn/năm, đánh dấu sự điều chỉnh giảm khoảng 10% so với sản lượng hiện tại. Đây là một bước đi chiến lược nhằm bảo vệ và tái tạo nguồn lợi thủy sản tự nhiên, đảm bảo sự phát triển lâu dài cho ngành.

Trong lĩnh vực nuôi trồng, thành phố đặt mục tiêu nâng tổng diện tích nuôi biển lên 2.000 ha, trong đó đặc biệt chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ cao, phấn đấu đạt tỷ lệ 50% diện tích nuôi áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật. Điều này không chỉ giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm mà còn góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Một mục tiêu quan trọng khác là nâng cao tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm cho các sản phẩm thủy sản. Vũng Tàu hướng đến việc 100% sản phẩm thủy sản xuất khẩu đạt được các chứng nhận an toàn thực phẩm quốc tế uy tín như HACCP, ISO, ASC... Đây là yếu tố then chốt để tăng cường khả năng cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Cuối cùng, với quyết tâm cao, Vũng Tàu đặt mục tiêu gỡ bỏ hoàn toàn "thẻ vàng IUU" từ Ủy ban châu Âu, đồng thời mở rộng thị trường xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng và có yêu cầu cao như Mỹ, EU và Nhật Bản. Những mục tiêu này thể hiện tầm nhìn dài hạn và sự quyết tâm của Vũng Tàu trong việc xây dựng một ngành thủy sản phát triển bền vững, hiệu quả và có trách nhiệm với môi trường cũng như cộng đồng quốc tế.

Hành trình “xanh hóa” ngành thủy sản của Vũng Tàu dù còn nhiều gian nan, nhưng đã hé mở những tia hy vọng. Từ những con tàu cá được trang bị công nghệ hiện đại, đến những lồng bè nuôi biển thông minh, hay những sản phẩm OCOP đậm đà hương vị biển cả… tất cả đang vẽ nên bức tranh thủy sản bền vững đầy màu sắc. Và trên hết, đó là minh chứng cho sức mạnh của sự đoàn kết, sáng tạo – yếu tố then chốt để Vũng Tàu vững vàng vượt sóng, vươn ra biển lớn.

Bài, ảnh: Minh Khuê, BBT